Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa – odkrywając sekrety fortów, poznając tajemnicze zakamarki Przemyśla

Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa – opis trasy

Znajdujący się w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim Przemyśl jest miastem, które okalają okazałe forty. Tworzą one Twierdzę Przemyśl – największy w Polsce i jeden z największych w Europie kompleksów obronnych. Po tych tajemniczych terenach prowadzi „Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa”. Tu jest naprawdę wiele tajemnic do odkrycia...  

Trasa rowerowa wiedzie przez tajemnicze forty Podkarpacia.„Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa” to świetna propozycja na wycieczkę dla wszystkich, którzy znajdą się w województwie podkarpackim. Pozwala ona na dotarcie do jednego z największych w Europie zespołów fortyfikacji – Twierdzy Przemyśl. Cały odcinek został podzielony na dwie pętle – północną i południową, mające swój start i metę w centrum Przemyśla nad Sanem, przy Moście Orląt Przemyskich. Można rozpocząć od dowolnej z nich i jechać w obranym przez siebie kierunku. Spory fragment tej trasy pokrywa się ze ścieżką tematyczną, o nazwie Forteczna Trasa Rowerowa, która jest częścią ogólnopolskiego szlaku Green Velo. 

Zacznijmy od północnej pętli, prowadzącej wzdłuż Sanu i drogi krajowej 28 do miejscowości Kuńkowce. Od tego momentu czeka nas bardzo ciekawa część podróży nie tylko w kwestii zróżnicowania nawierzchni. Przede wszystkim będziemy przejeżdżać obok kilku fortyfikacji: VIII Łętownia, IX Brunner i X Orzechowce. Te i pozostałe napotkane tego typu obiekty są już niestety w większości ruinami, ale doskonałymi miejscami na odpoczynek i małą regenerację przed dalszą częścią podróży. Po drodze zobaczymy także inne forty wzniesione przed rokiem 1900: Xa Pruchnicka Droga, XIa Cegielnia i XI Duńkowiczki. 

Wjazd do Twierdzy Duńkowiczki jest bardzo dobrze widoczny. Kiedy przetniemy DK 77, to znak, że ponad połowa trasy jest już za nami. Od tego momentu pod kołami będzie znajdować się nieutwardzona droga, którą podążamy do ulicy Fortecznej w Żurawicy. Jadąc między zabudowaniami, kierujemy się w stronę Buszkowic, z których to do Przemyśla jest już niedaleko. Ulicą Buszkowicką stopniowo zaczniemy wjeżdżać w zabudowę miejską. Następnie zjedziemy na ścieżkę rowerową wzdłuż wałów Sanu. Tędy wrócimy do Mostu Orląt Przemyskich, czyli miejsca naszego startu. 

Z kolei pętla południowa, która również rozpoczyna się w centrum Przemyśla, została poprowadzona najpierw ulicami miasta, a dalej wiedzie nas drogą krajową numer 28. Zjedziemy z niej na skrzyżowaniu w prawo na wysokości Starego Sanu, aby dostać się do Siedlisk. W tym miejscu rozpoczyna się najbardziej interesujący odcinek. Możemy odbić stąd do Fortu XV Borek i Baterii Sprzężonej XVa Borek, a następnie do Fortu I Salis Soglio. Te obiekty znajdują się przy samej granicy z Ukrainą, więc do naszych wschodnich sąsiadów mamy naprawdę niedaleko. Przy ostatnim z nich warto odpocząć przed trudami dalszej jazdy. Kolejne miejscowości na trasie to: Jaskmanice, Łuczyce i Nehrybka. Dalszy etap podróży prowadzi do Pikulic i Fortu Va Biadoliny. Następnie przejeżdżamy przez las, mijając Fort VIa, zahaczamy o Iwanową Górę, gdzie mijamy Fort VIb Lipnik. Do mety naszej wycieczki jest już naprawdę niedaleko. Dalej trasa wiedzie ulicą Ludwika Pasteura z pokaźnych rozmiarów zespołem fortecznym: Fort IIIa Kruhel, Fort IIIb Kruhel i Fort IIIc Kruhel. Następnie dojeżdżamy do Parku Zniesienie z fortami: XVI Zniesienie i XVIb Kopiec Tatarski. Ulicami: Przemysława, Juliusza Słowackiego, Franciszkańską, Kazimierza Wielkiego, tuż przy rynku i Tadeusza Kościuszki wracamy do Mostu Orląt Przemyskich. Jesteśmy na miejscu!

Dojazd do trasy

Polecaną metodą dojazdu do trasy jest podróż pociągiem do stacji Przemyśl, do której bez problemu można dostać się z innych miejsc w całym kraju. Wystarczy odpowiednio wcześniej sprawdzić połączenia. Do tego miasta dojedziemy także własnym środkiem transportu.

Atrakcje na trasie

Największymi atrakcjami, jakie można spotkać na trasie, są fortyfikacje stworzone około 150 lat temu przez Austro-Węgry. Okalają one Przemyśl, tworząc zespół militarnej zabudowy. Zdecydowanie warto zobaczyć te obiekty na własne oczy. Do najciekawszych z nich należy zaliczyć:

Fort I Salis Soglio jest jednym z lepiej zachowanych fortów Twierdzy Przemyśl. Jest on nietypowym fortem artyleryjskim jednowałowym. Wzniesiony został w latach 1882 – 1886 według projektu szwajcarskiego inżyniera Daniela Salis-Soglio. Znajduje się tuż przy granicy polsko-ukraińskiej. Najciekawsze elementy tego obiektu to ceglana brama wjazdowa, kazamaty i korytarz, który prowadzi na dziedziniec centralny.

W XV Borek obok miejscowości Siedliska jest fortem pancernym obrony bliskiej Twierdzy Przemyśl. Charakteryzuje się konstrukcją betonowo-murowano-ziemną. Wybudowany został w latach 1892 – 1900.

Trasa do Fortu XV Borek jest oznakowana.Fort W XI Duńkowiczki to kolejne z dobrze zachowanych fortyfikacji. Jest to dwuwałowy, opancerzony fort artyleryjski. Znajduje się nieopodal miejscowości Duńkowiczki. Powstał w latach 1854 – 1857 jako szaniec obozu warownego. W latach 1881 – 1887 został zbudowany na nowo, natomiast w od roku 1900 do  1903  trwała jego ostatnia przebudowa, która nadała mu taką formę, jaką znamy współcześnie.

VIII Łętownia autorstwa projektu Antoniego Wernera jest jednowałowym fortem artyleryjskim. Mieści się on w Kuńkowcach.  Wzniesiony został w latach 1880 – 1887. Jego modernizacja na fort ześrodkowany, opancerzony główny przypadała na lata 1892 – 1900. W takiej formie przetrwał do czasów obecnych.

Przy Forcie Łętownia znajdziesz tablicę z mapą i informacjami dotyczącymi miejsca.X Orzechowce to dwuwałowy, opancerzony fort artyleryjski. Posiada konstrukcję betonowo-murowano-ziemną. Znajduje się on nieopodal miejscowości Orzechowce. Wzniesiono go w latach 1881 – 1887. Natomiast w latach 1896 – 1900 został zmodernizowany i tak zachował się do dziś.

Muzeum Twierdzy Przemyśl to placówka prowadzona przez Stowarzyszenie 3 Historycznego Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej im. Księcia Kinsky'ego. Jego ekspozycję można zobaczyć w budynku Cech Rzemiosł Różnych przy ulicy Katedralnej w Przemyślu. W zbiorach znajdują się  przede wszystkim militaria, ale też przedmioty codziennego użytku załogi twierdzy, zdjęcia, czy mapy. Na terenie Fortu W XV Borek mieści się filia muzeum z eksponatami wielkogabarytowymi, np. pancerną wieżą obserwacyjną.

Oprócz tego warto odwiedzić:

• Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej założone zostało w 1909 roku z inicjatywy lokalnych działaczy społecznych jako Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Od roku 2008 placówka mieści się w okazałym gmachu, który był jednym z polskich kandydatów do Nagrody im. Miesa van der Rohe 2009.
• Zamek Kazimierzowski w Przemyślu jest renesansowym budynkiem położonym na Wzgórzu Zamkowym, na wysokości 270 m n.p.m. Powstał w miejscu gotyckiego zamku zbudowanego w czasach Kazimierza Wielkiego, lecz pierwsze fortyfikacje pamiętają wiek XI. Forteca była wielokrotnie przebudowywana i rozbudowywana. Dziś stanowi jeden z najważniejszych zabytków Ziemi Przemyskiej i całego Podkarpacia.
• Przemyskie Podziemia – Podziemna Trasa Turystyczna w Przemyślu to zespół dawnych miejskich piwnic i kanalizacji, które połączono w trasę turystyczną. Podziemia można zwiedzać przez cały rok w towarzystwie przewodnika.

Noclegi lub miejsca postojowe

Wybierając się w trasy rowerowe, by zobaczyć poszczególne forty, delektować się zwiedzaniem i jazdą, trzeba tu zostać przynajmniej dwa dni. W Przemyślu można zatrzymać się między innymi w: 

• Obiekcie noclegowym Podzamcze 
• Pensjonacie Zacisze 
• Schronisku młodzieżowym PTSM Matecznik 
• Hotelu Albatros 
• Hotelu Pod Białym Orłem 
• Hotelu Trojka

Gdzie zjeść?

Będąc w trasie warto skosztować lokalnych specjałów. Kuchnia Podkarpacia słynie ze stosowania takich produktów jak: ziemniaki, biały ser, mąka, masło, czy cebula. Do najbardziej znanych przysmaków, które można skosztować będąc w Przemyślu, należy zaliczyć: proziaki, bałabuch, pierogi z ziemniakami i białym serem, pierogi kresowe. Miejsca słynące z dobrej kuchni regionalnej w Przemyślu to: 

• Restauracja Cuda Wianki 
• Restauracja dominikańska 
• Restauracja na Górce

Dobrze wiedzieć

„Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa” jest możliwa do przejechania zarówno latem, jak i poza sezonem. Przemyskie forty szczególnie ciekawie prezentują się jesienią, gdy ich architektura współgra z kolorami złotej, polskiej jesieni. Ponadto w lecie obiekty porasta bujna roślinność, przez co często różne ich elementy może być trudno dostrzec.

Na trasie czekają na rowerzystów wspaniałe krajobrazy.

Praktyczne wskazówki

„Twierdza Przemyśl i Forteczna Trasa Rowerowa” została poprowadzona w okolicach Przemyśla, więc nie powinniśmy mieć większych problemów w razie ewentualnej awarii roweru i konieczności skorzystania z serwisu. Pamiętajmy jednak, aby przed wybraniem się w trasę wykonać przegląd pojazdu. Należy mieć ze sobą kask rowerowy i odpowiednią odzież. Wybierając się na wycieczkę po fortach otwartych, warto zaopatrzyć się w latarkę. Zalecana jest ostrożność.