Czym jest pomiar mocy i jak z nim trenować?
22-05-2020
Program
lojalnościowy
4,9/5 Nasza ocena
na Opineo
Punkty odbioru rowerów
Dostawa gratis w 24h
Program
lojalnościowy
4,9/5 Nasza ocena
na Opineo
Punkty odbioru rowerów
Dostawa gratis w 24h
Przełożenia w rowerze wpływają na szybkość jazdy, kadencję i sprawność pokonywania podjazdów. Aby poznać możliwości napędu, przyda się kalkulator przełożeń rowerowych – internetowe narzędzie, za pomocą którego uwzględnisz zarówno kasetę, jak i korbę. Jak użyć takiego kalkulatora przerzutek i znaleźć za jego pomocą perfekcyjny zakres lub porównać różne rowery? Przeczytaj!
Duże kasety MTB w stylu SRAM Eagle (10-52) pozwalają łatwo podjeżdżać w terenie.
Spis treści:
To internetowe narzędzie, które po wskazaniu kasety i korby pokaże procentowy zakres przełożeń w rowerze, a także wskaźnik przełożenia („gear ratio") dla danej kombinacji zębatek. Wpisując dodatkowe dane, na przykład rozmiar opony czy kąt ułożenia łańcucha, przybliżysz sobie osiąganą przez rower prędkość na wybranym przełożeniu.
Zaawansowane wersje narzędzia posłużą też jako kalkulator kadencji dla danej prędkości na wybranych zębatkach. Posługiwać się można zarówno polskimi stronami, jak i anglojęzycznymi, wyszukiwanymi za pomocą frazy „bicycle gear calculator” czy „bicycle gear ratio”.
Im większa zębatka z przodu, tym trudniej jest pedałować, ale im większa zębatka z tyłu, tym... będzie łatwiej. Zapamiętane?
Wydawać by się mogło, że im większa zębatka, tym trudniej będzie pedałować. Tymczasem jest tak tylko w kwestii blatów korby, z kolei dla koronek kasety efekt jest odwrotny. Wszystko przez to, że mechanizmem korbowym dopiero nakręcasz łańcuch, więc im więcej ogniw znajduje się na zębach blatu, tym więcej trzeba wykonać pracy, aby je przesunąć.
Siła ta jednak jest potem przekładana na kasetę, która, kręcąc się, powoduje ruch tylnego koła. Jego pełen obrót (360°) wymaga w przybliżeniu tyle samo pracy, bez względu na to, na jakiej zębatce znajduje się łańcuch.
Większe koronki zapewnią jednak łagodniejszy ruch korby, co można wytłumaczyć tym, że na przykład przesuwający się po okręgu ząb dużej zębatki (np. 42T) znajdzie się w miejscu następnego zęba łatwiej, bo nie napędza tym koła tak mocno, jak analogiczne przesunięcie w najmniejszej koronce (np. 10T). Wysiłek będzie więc dłuższy (łagodniejszy) podczas kręcenia taką dużą zębatką, dlatego kadencja jest wyższa niż w przypadku małej koronki.
Im większy zakres, tym rower będzie bardziej gotowy na zjazdy i podjazdy. Na tych pierwszych ważne są przede wszystkim: najmniejsza koronka kasety (najlepiej 10T) i największy blat (52 lub 53T w szosie, a w MTB pojedynczy blat około 34T). Na podjazdach liczą się przeciwległe zębatki: największa koronka w kasecie (nawet 51T) i najmniejszy blat w korbie (w szosówce może to być na przykład 32T).
Spory zakres niesie ze sobą pewną cenę – różnica liczby zębów między sąsiadującymi zębatkami jest znaczna, zwłaszcza w napędach 1-rzędowych. To oznacza wolniejsze wskakiwanie łańcucha podczas wrzucania lub zrzucania biegów. Ciaśniejsze stopniowanie, oferowane przez napędy 2-rzędowe i z małym zakresem, przydaje się przede wszystkim na nizinnych trasach z nielicznymi podjazdami.
Jeśli szukasz uniwersalnego roweru, celuj w środkowe zakresy wynoszące około 400%. Oczywiście wartość ta różni się w zależności od dyscyplin (więcej w MTB, a mniej w gravelu czy – zwłaszcza – szosówce).
Na jakiej przerzutce jechać pod górę?
Jeśli chodzi o tylną zmieniarkę, to podjeżdża się na największych zębatkach, które oferują miękkie przełożenia. Z kolei z górki najlepiej się rozpędzać na dziesięcio- czy jedenastozębowej koronce (najtwardsze przełożenie).
Przednia przerzutka powinna z kolei znajdować się na dużym blacie na zjazdach i na małym na podjazdach.
Aby przerzutka mogła obsłużyć daną kasetę, musi mieć odpowiednią pojemność. Co ważne, parametr ten ma się też zgadzać z wielkościami blatów z przodu.
Zestaw koronek czy blatów na szosę wpływa na jej zastosowanie. Największa koronka może mieć zaledwie 25 zębów, a może ich mieć aż 36. Korby nieco mniej się różnią, bo zwykle mały blat ma od 32 do 39T, a duży od 50 do 53T.
Powyższe informacje są ważne na przykład, gdy dokonujesz następującego wyboru: kaseta 11-32 czy 11-34. Co to znaczy? Oba komponenty mają tę samą najmniejszą zębatkę, więc tak samo dobrze sprawdzą się na zjazdach, gdy trzeba będzie uzyskać dużą liczbę watów. Ten pierwszy zakres (11-32) pozwoli jednak zmieniać przełożenia płynniej, z kolei drugi (11-34) zapewni przewagę na trudniejszym podjeździe, sprawiając, że nie zabraknie siły, aby dalej kręcić kołem. Jeśli z kolei zastanawiasz się, jaka kaseta do szosy w góry będzie właściwa, to odpowiedzią na wymagające nachylenia są zakresy 11-34 i 11-36.
Im większy zakres napędu, tym rower jest bardziej gotowy na jazdę w terenie.
Jak obliczyć optymalne przełożenia w rowerze szosowym? Wystarczy użyć przelicznika przełożeń rowerowych dostępnego w kalkulatorze w przeglądarce. Najbardziej uniwersalne napędy mają zakres od 390 do 430% i pozwolą zarówno płynnie zmieniać przełożenia (ciasne stopniowanie), jak i zapewnić możliwość pokonywania różnych zjazdów i podjazdów. Takie wszechstronne kombinacje zajmują mniej więcej środek poniższej tabeli.
Przykłady uniwersalnych napędów szosowych | |||
|---|---|---|---|
Kaseta | Korba | Zakres | Przeznaczenie |
11-25 | 53/39T | 321% | Nizinne asfalty, bardzo ciasne stopniowanie |
11-28 | 52/36T | 368% | |
12-32 | 50/34T | 392% | Szosy górskie o mniejszym nachyleniu, ciasne stopniowanie |
11-30 | 52/36T | 394% | |
11-30 | 52/34T | 417% | Szosy górskie o wyższym nachyleniu |
11-30 | 50/32T | 426% | |
11-34 | 50/34T | 455% | Największe możliwości podjazdowo zjazdowe |
11-36 | 52/36T | 473% | |
Aby zmienić zakres napędu, najłatwiej kupić inną kasetę, a czasem blat korby. Z nowym komponentem musi być jednak zgodna także przerzutka i jej hak. Istotną cechę stanowi przede wszystkim zdolność zmieniarki do obsługi zębatek.
Jak obliczyć pojemność przerzutki? Kalkulator prędkości roweru podpowie tylko, jaka zmiana w napędzie poprawi zakres czy stopniowanie, ale w kwestii przerzutek trzeba samemu wykonać obliczenia.
Przykład: Karol kupił nową korbę 52/36T i kasetę 11-34. Zastanawia się, jakiej potrzebuje do nich przerzutki, dlatego liczy pojemność. Najpierw odejmuje liczbę zębów najmniejszego blatu od największego i tak samo robi z kasetą:
52-36 = 16
34-11= 23
Teraz dodaje do siebie dwie otrzymane wartości:
23 + 16 = 39T
I to tyle. Pojemność przerzutki musi wynosić co najmniej 39T.
Warto jeszcze dodać, że w przypadku 1-blatowego napędu nie wykonuje się dodawania, a wyłącznie oblicza wartość dla kasety. Na przykład dla zestawu koronek 10-51 potrzeba przerzutki o zakresie 41T, bo:
51-10 = 41T
W kwestii zmieniarki istotna jest jednak także informacja o obsłudze największej zębatki (w tym przypadku powinno być to oczywiście 51T).
Najprostszy kalkulator przełożenia w rowerze ma tylko cztery pola do wpisywania najmniejszej i największej zębatki tak w kasecie, jak i w korbie. Wartości te znajdziesz między innymi w specyfikacji roweru. Po uzupełnieniu pól wystarczy spojrzeć na tabelę, w której widać wskaźnik dla danego przełożenia przedstawianego za pomocą:
Im wyższa jest liczba, tym jechać jest trudniej (niższa kadencja), z kolei niska wartość oznacza szybki obrót korbą (wysoka kadencja).
Im sąsiadujące zębatki są bardziej zbliżone do siebie rozmiarem, tym łatwiej będzie zmieniać pomiędzy nimi przełożenia. Może to jednak wpłynąć na niższy zakres napędu.
Oprócz samej wartości i tego, ile przełożeń jest w rowerze, kalkulator pokazuje też ich zakres wyrażany w procentach. Na przykład dla kasety 12-32T i blatów 46/34T szukany parametr wynosi 361%, ale dla napędu z identyczną korbą, ale koronkami 11-34T wynikiem jest już 418%.
Przykład: Bartek przegląda gravele w sklepie internetowym i chce porównać ich możliwości podjazdowe. Notuje więc rozmiary kaset oraz mechanizmów korbowych.
Rower 1: Kross Path 5.0, kaseta Shimano Deore (10-51T), korba GRX (40T)
Rower 2: Kross Esker 6.0, kaseta Shimano 105 (11-34T), korba GRX (46/30T)
Nasz kolarz spodziewa się, że pomimo górskiej kasety 1-rzędowy napęd w modelu Path 5.0 nie dorówna zakresem Eskerowi 6.0, który ma dwa blaty. Sprawdza, czy tak jest w istocie i wyszukuje w przeglądarce kalkulator przełożenia zębatek, a w nim wpisuje skrajne koronki kasety oraz blaty mechanizmu korbowego dla obu napędów. Szybko znajduje poszukiwane wartości.
Rower 1: Kross Path 5.0 – zakres wynosi 510%
Rower 2: Kross Esker 6.0 – zakres wynosi 418%
Jak się okazuje, jednorzędowy Path 5.0 ma większy zakres, więc przyda się w bardziej zróżnicowanym terenie. Płynność wrzucania łańcucha na niektóre zębatki może jednak nie być zachwycająca.
Ciasne stopniowanie Eskera 6.0 będzie znacznie wygodniejsze w obsłudze na dość płaskich trasach – zapewni szybki dobór przełożenia w różnych warunkach. Największa górka może jednak trochę zniechęcić do podjazdu.
Aby poznać zakres bez dostępu do Internetu, należy wykonać własne obliczenia. Jak dobrać napęd do roweru tą metodą? To proste tylko dla 1-blatowych modeli – dzieli się wtedy liczbę zębów największej zębatki kasety przez liczbę zębów najmniejszej koronki.
(na przykład dla kasety 11-42 wykonuje się dzielenie 42/11 = 3,82 = 382%)
W kwestii mechanizmów z dwoma lub trzeba blatami nie jest już to takie proste.
Napęd złożony z jednego blatu korby i jednej koronki kasety można znaleźć w rowerach dziecięcych, najprostszych modelach miejskich czy BMX-ach. Chociaż single-speedy są dość rzadkie, to warto od nich zacząć, bo sprawa jest najprostsza – zakres przełożeń wynosi zawsze 100%, a „tabela” dla danej kombinacji dwóch zębatek pokazuje tylko jedną wartość.
Przykład: Załóżmy, że przednia zębatka to 48T, a tylna 16T. Opony mają średnicę 28 cali i 38 mm szerokości. Taki rower dobrze wygląda, jest najprostszy w obsłudze i serwisie, bo nie ma przerzutek czy manetek. W wypadku takiego roweru single-speed wartość jedynego przełożenia wynosi 3.00, ale gdyby zamienić koronkę na 14T, to liczba ta zwiększyłaby się do 3.43 i byłoby łatwiej rozpędzić się na zjeździe, ale trudniej podjeżdżać (niższa kadencja).
Napęd typu singlespeed jest mało praktyczny. Ale za to lekki i jaki ładny!
Nowoczesny napęd jednorzędowy z dobrze dobranymi przełożeniami wystarczy praktycznie na każdą trasę rowerową MTB, gravelową, a nawet szosową. Dlatego zawodowcy szutrowi i górscy bardzo często wybierają 1x. Ile przerzutek jest w rowerze MTB? Tylko jedna – tylna – która najczęściej obsługuje 12-rzędową kasetę, a współcześnie czasem też 13-rzędową (SRAM Rival, Force i Red). Ekstremalnym przykładem są nawet kolarze szosowi, którzy na etapach górskich czy jednodniowych „klasykach” bardzo często decydują się na usunięcie przedniej przerzutki.
Zanim jednak nastąpiła ta 1-blatowa rewolucja, koncern SRAM musiał dopiero stworzyć omawiany standard. Zaprojektowana przez tę amerykańską markę kaseta 10-42 zapewniała zakres aż 420 procent, a także prostszą obsługę i łatwiejsze serwisowanie. Obecnie klasyczną wartość dla kolarstwa górskiego stanowi 510 procent. Przykładem jest kaseta Shimano SLX 10-51, a inne przykładowe komponenty przedstawiają się następująco:
Obliczanie zakresu przełożeń w napędzie 1-rzędowym:
Jak można zauważyć, rozmiary skrajnych zębatek wpływają wprost na zakres przełożeń. W wielu przypadkach nie jest potrzebny nawet kalkulator przełożeń w rowerze MTB. Najłatwiej można to policzyć dla kaset zaczynających się od koronki 10T, bo w komponencie 10-51T szukana wartość wynosi 510%, a 10-42T – 420%. W innym wypadku trzeba podzielić największą koronkę przez najmniejszą. Na przykład w pierwszym przykładzie z listy (11-42):
42/11 = 3,82 = 382%
W rowerach dirtowych znaleźć można prosty i wytrzymały napęd bez przerzutek. Model Oxfeld Rizz ma na przykład jeden blat 32T i pojedynczą zębatkę z tyłu.Tabela wartości przełożenia dla danej koronki ma z kolei tylko dwie kolumny: w pierwszej jest liczba zębów każdej z koronek kasety, a w drugiej przypisana do danej zębatki wartość przełożenia. W przypadku napędu 10-42T (kaseta) i 34T (korba) wartość ta mieści się między 0.67 (dla koronki 51T, najwyższa kadencja) a 3.40 (10T, najniższa kadencja).
Tabela przełożeń rowerowych dla napędu 1x (z przykładową korbą 40T, kadencją 90 i na oponach 700x40c) | |
Zębatka kasety | Prędkość (km/h) |
10T | 47 |
12T | 40 |
14T | 34 |
16T | 30 |
18T | 26,5 |
21T | 23 |
24T | 20 |
28T | 17 |
33T | 14,5 |
39T | 12 |
45T | 10,5 |
51T | 9,5 |
Przełożenia a kadencja
W aspekcie przełożeń ważnym tematem jest kadencja, czyli jazda z określoną liczbą obrotów korbą na minutę. Przykładowo: jadąc rowerem MTB z prędkością 40km/h, ciężko utrzymywać kadencję 120 RPM. Przeszkadza w tym również stopniowanie 1-rzędowego napędu górskiego – duże różnice między zębatkami nie pozwalają robić drobnych korekt, a to ważne na przykład w kontekście treningowym. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule o kadencji na rowerze.
Ile przerzutek ma rower kolarski? Typowa szosa i znaczna część graveli ma dwa blaty, a więc musi mieć dwa komponenty umożliwiający przekładanie łańcucha na odpowiednią zębatkę (z przodu i z tyłu). Liczenie zakresu nie jest już takie proste jak w przypadku kombinacji 1x – lepiej wykorzystać kalkulator przełożeń napędu rowerowego.
Dwie przerzutki w gravelu zapewnią ciaśniejsze stopniowanie, ale niekoniecznie większy zakres przełożeń – wiele zależy od wielkości zębatek.Przykładem może być korba 50T/34T. Dość uniwersalne połączenie daje z nią kaseta 11-34, w której przypadku zakres wynosi 454%, a wartość przełożeń waha się od 4,55 do 1,00. Kręcąc z kadencją 90 obrotów na minutę na najtwardszym biegu można uzyskać prędkość około 52,87 km/h, a na najbardziej miękkim przełożeniu: 11,62 km/h.
Zawodowi kolarze zdecydowanie częściej wybierają większe zębatki w układach 54/40 i 11-42 lub nawet 56/44 i 11-34. Dawniej było to na przykład 53/39 i 11-25, w przypadku którego zakres przełożeń to zaledwie 308%, za to prędkość maksymalna przy 90 obrotach na minutę wynosi aż 56,01 km/h, co ma wielkie znaczenie na stosunkowo płaskich odcinkach.
Napędów trzyrzędowych jest coraz mniej – znajdziesz je przede wszystkim w trekkingach i tanich rowerach terenowych (ATB, często nazywanych ekonomicznymi MTB, ale jednak nie przeznaczonych w góry).
Największy zakres przełożeń zapewnia napęd Shimano 3x11. Przy mechanizmie korbowym 40/32/22 i kasecie 11-40 uzyskujesz wartość 661%! Oznacza to, że kręcąc z typową kadencją 90 obrotów na minutę na najlżejszym biegu, jedziesz z prędkością 6,85 km/h, a na najcięższym przełożeniu – 45,33 km. Do obliczeń przyjęliśmy rower na oponach o średnicy 29 cali i szerokości 56 mm.
Ukryte w piaście przerzutki działają nieco inaczej niż zewnętrzna kaseta. Zazwyczaj jeden obrót środkowego biegu (na przykład drugiego w trzybiegowej piaście) oznacza jeden obrót koła.Rowery mogą mieć również piastę wielobiegową, której prostym przykładem jest 3-biegowy Shimano Neus. Co to oznacza? Mechanizm zmiany przełożeń umieszczony jest w piaście, a więc nie ma przerzutki zewnętrznej. To popularne rozwiązanie dla rowerów w miejskich systemach wypożyczalni, a także niektórych modelach trekkingowych.
Trzy biegi w takim napędzie to częste rozwiązanie, ale niejedyne. Istnieją także wersje 7-, 8-, a nawet 14-biegowe, które mają zakres podobny do napędu 3x9. Zasada jest jednak podobna. Warto jeszcze wspomnieć o dość egzotycznych produktach, jakimi są piasty planetarne o bezstopniowej zmianie przełożeń – przerzutki mają płynne działanie i same dobierają przełożenie mieszczące się na przykład w zakresie 380% (piasta Enviolo Heavy Duty).