Centrowanie koła - naciąganie szprych rowerowych

Przejechanie setek kilometrów potrafi scentrować koło, co rowerzyści nazywają „ósemką”. Większość kolarzy udaje się wtedy do serwisu, gdzie w krótkim czasie specjalista dokonuje naprawy. Są jednak tacy, którzy sami podejmują wyzwanie i centrowanie koła wykonują w domowych warunkach lub we własnym garażu i warsztacie. Przydadzą się do tego narzędzia i wiedza – jak centrować koło i odpowiednio zapleść szprychy?

Centrowanie koła – co to jest?

Generalnie rzecz ujmując centrowanie kół rowerowych to czynność, która sprawi, że obręcz nie będzie "biła" na boki i w pionie, a szprychy będą odpowiednio zaplecione. Ich poprawiony naciąg pozwala uzyskać i utrzymać kształt koła, który jest w rowerze pożądany. Dzięki temu jazda kolarska zyskuje efektywność, która nie może mieć miejsca w przypadku scentrowanej obręczy. Centrowanie koła jest więc bardzo istotne – gdy tylko pojawia się wątpliwość co do stanu obręczy i szprych, warto zastanowić się nad wizytą w serwisie albo własnoręczną naprawą.

Centrowanie koła oznacza poprawianie naciągu szprych oraz naprawianie obręczy. Warto dowiedzieć się wcześniej jak zapleść koło i kupić narzędzia, np. klucz do szprych rowerowych.

Przygotowanie do centrowania kół rowerowych

Aby zaplatanie koła było bezproblemowe i szybkie, potrzebna będzie centrownica. To profesjonalne narzędzie jest kosztowne, ale jego obecność w warsztacie bardzo usprawnia serwisowanie. W przypadku rowerów z hamulcami tarczowymi ciężko będzie obejść się bez tego przyrządu.

Inaczej sprawa wygląda, jeśli nasz jednoślad wyposażony jest w mechanizmy szczękowe. W takiej sytuacji centrownica do kół rowerowych nie jest niezbędna, ale trzeba będzie zdjąć oponę, co nie jest wymagane, jeśli nasz model posiada hamulce tarczowe. W obu przypadkach konieczny będzie klucz do nypli, zgodny z tymi, które zastosowano w danym kole rowerowym. Przydatny może okazać się też przyrząd do sprawdzania centryczności lub inne narzędzia do kół.

Jak wycentrować koło rowerowe?

Pierwszą czynnością, którą należy wykonać, jest sprawdzenie szprych. Jeżeli któraś jest wyszczerbiona lub pęknięta, trzeba ją wyjąć i zastąpić nową. Warto też sprawdzić piastę – gdy łożyska są głośne, powinno się je wymienić. Nie jest to trudne, ale zależy od wielu czynników. Znaczna większość producentów stosuje łożyska maszynowe, czyli zamknięte.

Jeśli serwisant wykonuje centrowanie kół rowerowych, warto też, aby sprawdził piastę. Wymiana łożysk sprawi, że jednoślad będzie jechał ciszej.

Jeśli do obręczy montowana jest nowa szprycha, warto wlać kroplę rzadkiego oleju do otworu na nypel. Dzięki temu zabiegowi da się ją łatwiej odkręcić przy późniejszym serwisowaniu. Producenci stosują w kołach tradycyjny gwint. Oznacza to, że jeśli chcemy szprychę poluźnić, należy kręcić kluczem do szprych w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Dokręcamy je przeciwnie – w prawo. Istotną rzeczą jest to, aby klucz stykał się z nyplami w przynajmniej trzech płaszczyznach, w innym przypadku można je zniszczyć.

Na co jeszcze należy zwrócić uwagę? Ważne jest, aby szprycha nie kręciła się razem z nyplem – można ją wtedy łatwo złamać. Podobnie jak w przypadku montowania - zwykle w takich sytuacjach pomaga kropla rzadkiego oleju umieszczona na nyplu. Ważne jest też, by obręcz znajdowała się dokładnie pośrodku piasty – można to ustalić za pomocą przyrządu do sprawdzania centryczności. Jeśli jej lokalizacja jest inna, należy poluzować wszystkie szprychy po stronie przesunięcia. Następnie naciągamy te ustawione przeciwnie – jakbyśmy chcieli przeciągnąć obręcz. Spokojnie można zastosować skok o ćwierć obrotu i powtarzać ten ruch do momentu, kiedy obręcz będzie ustawiona idealnie pośrodku piasty.

• Centrowanie koła góra-dół

Centrowanie koła w rowerze odbywa się w dwóch osiach: góra-dół i lewo-prawo. W przypadku pierwszego z nich, czyli promieniowego, koło w centrownicy należy ustawić tak, by jej blaszka lub pręt dotykały obręczy w najwyższym punkcie bicia. Dla ułatwienia można wziąć kredę i zaznaczyć to miejsce, ponieważ to tu trzeba będzie dokręcić lewe i prawe szprychy. Przy wykonywaniu tej czynności zalecana jest duża ostrożność, dlatego najlepiej kręcić o nie więcej niż ćwierć obrotu.

W dalszej kolejności ustawiamy koło w ten sposób, by pręt lub blaszka znajdowały się nad najniższym punktem obręczy. Co ważne - nie zmieniamy ustawień centrownicy. Teraz w tym miejscu luzujemy szprychy tak długo, aż koło będzie znów okrągłe.

• Centrowanie koła prawo-lewo

W sytuacji gdy centrowanie koła dotyczy osi prawo-lewo, pręt lub blaszkę centrownicy ustawia się blisko ścianki obręczy. Teraz trzeba znaleźć miejsca największych odchyleń – podobnie jak w przypadku centrowania promieniowego, tyle że po bokach, a nie na górze. Czynność robimy osobno dla prawej i lewej strony.

Centrownica do kół rowerowych pozwoli na dokładne centrowanie obręczy. Przyda się także wiedza jak wykonać naciąganie szprych.

Jeśli obręcz bije na prawo, zaznaczamy to miejsce elementem centrownicy. Następnie naciągamy szprychę, która znajduje się po drugiej stronie piasty tak, jakbyśmy chcieli obręcz przeciągnąć. I analogicznie do poprzedniej czynności serwisowej, popuszczamy szprychę po stronie bicia. Sekwencję trzeba powtarzać do momentu, kiedy koło nie będzie biło na boki.

• Zaplatanie koła na 3 krzyże

Zaplot koła na 3 krzyże to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów, dlatego serwisanci często decydują się na tę metodę. Polega ona na wkładaniu szprych w co drugi otwór piasty. Zaczynamy od drugiego otworu od wentyla. Szprychy wkłada się w co czwartą dziurkę na obręczy.

Uzyskujemy 3 puste otwory między szprychami. Gdy pierwsza strona będzie gotowa, koło trzeba odwrócić. Teraz wkładamy kolejną szprychę w piastę tak, aby znalazła się zaraz na prawo od tej, która znajduje się za nią. Następnie umieszcza się tę szprychę w obręczy – też od razu po prawej od sąsiadującej. Dalej postępuje się analogicznie, ale trzeba pamiętać, żeby szprychy były wkładane w co drugi otwór piasty. Następnie krzyżuje się szprychy – zaplatanie koła na 3 krzyże oznacza, że te idące w przeciwległą stronę do pierwszej serii będą krzyżowały się z 3 szprychami na swojej drodze do obręczy.

• Sprawdzanie naciągu szprych w kole rowerowym

Naciąg szprych można sprawdzić specjalnymi miernikami, na przykład przyrządem do kontroli naprężenia szprych Park Tool TM-1. Jeśli nie mamy takiego narzędzia, można wykorzystać słuch i stukać palcem w środek każdej szprychy. W przednim kole każda powinna wydawać taki sam dźwięk. Jeśli odgłosy są inne, musimy zmienić naciąg. Troszeczkę inaczej jest w przypadku tylnego koła, gdzie prawa i lewa strona powinny być naciągnięte z inną siłą – dlatego dźwięk musi się różnić.

Zaplatanie koła na 3 krzyże to umiejętność, która pomaga naprawić koło w rowerze. 

Jeśli nasz rower posiada bardzo lekkie obręcze, lepiej nie ryzykować przy naciąganiu i udać się do serwisu. Gdy skończyliśmy już naciągać szprychy, trzeba je rozprężyć – inaczej mogą popękać podczas jazdy. Najprostsza metoda polega na ściskaniu krzyżujących się ze sobą szprych.

Po rozprężaniu należy sprawdzić, czy koło jest proste. Jeśli nie – należy ponownie wycentrować je bocznie. Szprychy mogą być przykręcone ze zbyt dużą siłą, dlatego warto poluzować je o ćwierć obrotu.

Ile kosztuje centrowanie koła?

Centrowanie koła nie należy do najtańszych czynności, chyba że już posiadamy wszystkie niezbędne narzędzia. Jeżeli nie - trzeba iść do serwisu albo kupić odpowiednie rzeczy. Własnoręczna naprawa koła daje dużą satysfakcję, bo niewielu rowerzystów ma o tym pojęcie. Centrownica rowerowa jest dość droga – cena tego narzędzia zaczyna się od ok. 200 zł. To dolna półka cenowa – łatwo można znaleźć też bardziej profesjonalne modele, które będą kosztować ponad 1000 zł. Dobrze, jeśli centrownica rowerowa będzie posiadała możliwość przymocowania do stołu warsztatowego. Dzięki temu można wyregulować bicie boczne oraz bicie promieniowe.