Co to jest piasta? Rodzaje i budowa piast rowerowych

Piasta rowerowa to jeden z elementów koła, pełniący niezwykle ważną funkcję – pozwala mu obracać się wokół własnej osi. Istnieje wiele modeli o zróżnicowanej konstrukcji, które dostosowane są do poszczególnych rodzajów rowerów. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest ten komponent i jak działa.

Piasty to bardzo ważne elementy w każdym rowerze.

Rowerzyści, którzy jeżdżą głównie rekreacyjnie i nie interesują się szczegółami technicznymi sprzętu, często nie wiedzą, gdzie dokładnie znajduje się piasta. Warto jednak wiedzieć, przynajmniej w podstawowym stopniu, jaka jest jej zasada działania. Dzięki temu w razie awarii łatwiej będzie dojść do tego, w czym leży problem.

Co to jest piasta w rowerze?

Piastę można określić mianem serca koła rowerowego. To element zlokalizowany w samym jego centrum. Połączony jest z obręczą za pomocą specjalnie zaplatanych szprych. Dzięki temu cała konstrukcja zachowuje odpowiednią sztywność i właściwą wytrzymałość. Do modeli przeznaczonych na tył montuje się również bębenki odpowiedzialne za połączenie z kasetą, a więc bezpośrednio na nie przekładana jest moc z napędu. Do piast przytwierdzane są też tarcze hamulcowe w systemie centerlock lub w standardzie na 6 śrub.

Budowa piasty rowerowej

Omówiliśmy już, czym jest piasta rowerowa. Budowa tego komponentu zależna jest w dużej mierze od jego rodzaju. Poszczególne typy omówione zostaną w dalszej części artykułu.

Jest to część o kształcie walca z małymi tarczami na każdym z końców. Umieszczone na tych kołnierzach otwory służą do zaplatania szprych. Warto zaznaczyć, że ich liczba musi odpowiadać liczbie dziur znajdujących się w obręczy. To niezwykle istotna kwestia przy wyborze nowych komponentów koła.

We wnętrzu piasty znajduje się specjalny kanał, dzięki któremu może być ona osadzona na osiach kół, przytwierdzonych do widelca oraz tylnych widełek ramy. Niektóre piasty mają zintegrowaną zębatkę, mówi się wtedy o tzw. ostrym kole, czyli rowerze, w którym podczas jazdy przez cały czas trzeba pedałować, ponieważ obracająca się piasta wprawia w ruch również pedały.

Łożyska rowerowe – rodzaje

Jednymi z najważniejszych elementów każdej piasty są zamontowane w niej łożyska. Umożliwiają one płynny obrót koła. Warto wiedzieć, że istnieją różne modele piast, w których stosowane są zupełnie inne rodzaje łożysk. Wpływa to nie tylko na samo działanie, ale również na cenę komponentu. Wyróżniamy następujące wersje:

Łożyska kulkowe – stosowane głównie w piastach do tanich rowerów. Składają się z dwóch bieżni, w nich zaś zlokalizowane są specjalne pierścienie z otworami, do których wkłada się stalowe kulki.

Łożyska maszynowe – odrobinę wyższy standard. Dużą zaletą tych modeli jest fakt, że w łatwy i szybki sposób można je wymienić, więc naprawa piasty w razie ich awarii nie będzie kosztowna ani pracochłonna. Mają szczelną konstrukcję, dzięki czemu wykazują dużą odporność na zanieczyszczenie przez brud czy wilgoć. Wśród wersji maszynowych dostępne są także modele ceramiczne. Kosztują one nieco więcej, jednak zapewniają mniejsze opory toczenia.

Łożyska maszynowe są lepiej zabezpieczone przed zanieczyszczeniami.

Rodzaje piast rowerowych tylnych

O ile przednie piasty niewiele się między sobą różnią, to wersje tylne można podzielić ze względu na ich rodzaje. Dostępnych jest kilka wersji, które stosowane są w rowerach o różnym przeznaczeniu.

Piasty zwykłe

Standardowe piasty tylne łączone są z bębenkiem, na którym mocowana jest kaseta. Dzięki temu pozwalają przenosić moc z napędu na tylne koło, a tym samym umożliwiają jazdę. Z tego względu zazwyczaj są nieco cięższe od modeli przeznaczonych na przednie koło.

Piasta z przerzutką planetarną

Piasty z przerzutką planetarną, takie jak choćby popularne modele Shimano Nexus lub Alfine, to bardzo ciekawe komponenty. Są one znacznie masywniejsze od standardowych wersji, ponieważ w ich wnętrzu zaimplementowany jest mechanizm odpowiadający za zmianę biegów. To rozwiązanie stosowane w rowerach miejskich, wyróżniające się odpornością na uszkodzenia, wynikającą z zamkniętej konstrukcji.

Piasta z prądnicą

To kolejny model wykorzystywany zazwyczaj w rowerach miejskich, spotykany jednak czasem także w wersjach trekkingowych. Dynamo w piaście, oznacza specjalną prądnicę, która wraz z obracaniem się koła, konwertuje energię mechaniczną na elektryczną, a to generuje prąd niezbędny do zasilania oświetlenia. Dzięki temu nie ma konieczności stosowania lampek z baterią ani zakładania osobnego dynama.

Piasty z prądnicą są bardzo praktyczne i pozwalają na zasilanie oświetlenia podczas jazdy.

Piasta z hamulcem (torpedo)

Tego typu modele były bardzo często stosowane w przeszłości, kiedy rowery nie były jeszcze wyposażone w przerzutki umożliwiające zmianę biegów. Nadal jednak spotykane są w rowerach przeznaczonych dla dzieci, a nawet w niektórych modelach miejskich dedykowanych dorosłym. Jeśli chodzi o torpedo rowerowe, schemat działania jest bardzo prosty – hamulec, w który wyposażona jest taka piasta, uruchamia się poprzez cofnięcie pedałów. Jego obsługa nie należy więc do skomplikowanych, co więcej, nie wymaga stosowania żadnych linek ani przewodów, co sprawia, że właściwie nie trzeba go w żaden sposób konserwować.

Rozmiary osi

Istnieje kilka rodzajów osi rowerowych, na których obracają się piasty. Każdy z nich ma inne wymiary. Dlatego przed zakupem nowej piasty warto sprawdzić, jaki standard obowiązuje w posiadanym przez nas rowerze. Pozwoli to uniknąć problemów z montażem i cieszyć się komfortową, a przede wszystkim bezpieczną, jazdą.

We współcześnie produkowanych rowerach wyróżniamy następujące rodzaje osi:

QR (Quick Release) – inaczej nazywana osią z szybkozamykaczem, to metalowy pręt z dźwignią na jednej stronie oraz gwintem na drugiej. Po obu stronach są również sprężynki. Po przełożeniu jej przez ramę i piastę dokręcamy ją do specjalnej nakrętki, a następnie zaciskamy wajchę. To dobre rozwiązanie do niewymagającej jazdy rekreacyjnej.

Piasty z osią QR pozwalają szybko zdjąć koło, ale nie sprawdzą się przy wyczynowej jeździe.

Sztywna oś – Wkręcana bezpośrednio do otworu znajdującego się w widelcu. Jest grubsza i bardziej masywna od szybkozamykacza QR, zapewnia jednak, jak sama nazwa wskazuje, znacznie większą sztywność oraz wytrzymałość.

Sztywna oś w standardzie BOOST – rozwiązanie bardzo często stosowane w rowerach MTB. To standard o większych wymiarach niż klasyczne sztywne osie. Dzięki szerszemu rozstawieniu kołnierzy piasta zapewnia jeszcze lepszą sztywność, nie zwiększając przy tym masy. Osie Boost stosowane są np. w niektórych piastach Shimano Deore.

Głośna piasta rowerowa?

Warto poruszyć również kwestię dźwięku, ponieważ dla wielu osób odgrywa on bardzo ważną rolę. Kiedy rowerzysta przestaje pedałować, a koło nadal się kręci, wszystkie piasty (poza wersjami przednimi, zwykłymi, wolnobiegowymi czy przeznaczonymi pod tzw. ostre koła) generują charakterystyczny odgłos, który można określić „cykaniem”. Powstaje on w wyniku przeskakiwania zapadek umieszczonych w piaście. Kiedy jest ich naprawdę dużo, odgłos staje się bardzo intensywny. Niektórym osobom mocno zależy na tym, aby ten dźwięk był bardzo słyszalny, dlatego istnieją producenci, którzy specjalnie produkują piasty w taki sposób, żeby były głośne.

Szczególnie ciekawym rozwiązaniem jest system nazywany Ratchet. Generuje on donośniejszy odgłos od klasycznych mechanizmów zapadkowych i opiera się na specjalnych kołach zębatych, które gwarantują znacznie więcej punktów zaczepienia. Technologię opracowała marka DT Swiss, a wprowadzone przez nią rozwiązanie cieszy się uznaniem nie tylko ze względu na dźwięk, ale przede wszystkim za wytrzymałość oraz efektywne przenoszenie mocy. Dodatkowym atutem jest również szybsze zazębianie się trybów po przerwie w pedałowaniu.