Najważniejsze przepisy dla rowerzystów. Co uległo zmianie?

Przepisy ruchu drogowego dla rowerzystów są dosyć skomplikowane. Nawet – mogłoby się wydawać – najbardziej podstawowe kwestie budzą wątpliwości u zapalonych kolarzy. Mało kto potrafi bez chwili zawahania odpowiedzieć na pytania, takie jak: czy można jeździć rowerem po chodniku. Jak rowerzysta powinien zachowywać na przejściu dla pieszych? Kiedy ma pierwszeństwo? Albo jak powinno wyglądać prawidłowe włączanie się do ruchu ze ścieżki rowerowej?

Nieznajomość prawa szkodzi, ponieważ często staje się nie tylko źródłem mandatów, ale także prowadzi do wielu niebezpiecznych sytuacji na drodze. Ostatni rok przyniósł sporo zmian w obowiązujących regulacjach, dlatego warto uaktualnić (lub uporządkować) stan swojej wiedzy. Dlatego postanowiliśmy przygotować przewodnik po najważniejszych oraz najnowszych przepisach rowerowych.

Kiedy znamy zasady jazdy na rowerze, podróż staje się bezpieczniejsza.

Prawa i obowiązki rowerzysty powinny być znane każdemu, kto porusza się po mieście i drogach publicznych. Zasady obowiązujące kierujących jednośladami są jasno określane przez źródła, takie jak: ustawa z 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym, a także niżej stojące od niej w hierarchii rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej.

Według pierwszej z wymienionych regulacji rowerem nazwiemy każdy jednoślad o szerokości do 90 cm, napędzany siłą mięśni, z ewentualnym napędem dodatkowym o charakterze pomocniczym.

Karta rowerowa – przepisy. Jakie są wymagane uprawnienia dla dzieci i dorosłych?

Przepisy dotyczące tego zagadnienia nie zmieniły się od wielu lat, a jednak wiele osób wciąż zastanawia nad tak podstawowymi kwestiami jak to, czy osoba dorosła musi mieć kartę rowerową, aby legalnie poruszać się po drogach publicznych.

Prosta odpowiedź dotyczy osób pełnoletnich – dorośli mogą jeździć rowerem bez uprawnień. W razie kontroli wystarczy okazać policjantom jakikolwiek dokument potwierdzający wiek, np. dowód lub e-dowód.

Inaczej sprawa się ma w kwestii nieletnich. Dzieci do lat 10 mogą poruszać się jednośladem tylko w towarzystwie opiekunów. Z kolei młodzi rowerzyści, którzy skończyli 10 lat, a nie mają jeszcze 18, do samodzielnej jazdy potrzebują karty rowerowej. Zazwyczaj mają możliwość wyrobienia jej w szkole. Wymaga to znajomości podstawowych przepisów oraz opanowania umiejętności praktycznych. W ich rozwoju nieocenione będzie miasteczko rowerowe, łączące edukację z dobrą zabawą.

Warto zwracać uwagę na znaki drogowe dla rowerzystów – w tym także poziome.

Dziecko do 7. roku życia można przewozić na rowerze, ale wyłącznie wewnątrz dodatkowego siodełka. Jeżeli maksymalna nośność fotelika rowerowego wynosi mniej niż 15 kg, to można przymocować go do ramy. Natomiast jeżeli ma większy limit wagowy – zazwyczaj do 22 kg – to polskie i europejskie normy zalecają, aby fotelik znalazł się za siodełkiem. Dziecko może również jechać w osobnej przyczepce. Należy jedynie sprawdzić, czy zespół pojazdów, czyli rower z przyczepą, nie przekracza przepisowych 4 m długości.

Najważniejsze przepisy dla rowerzystów

Przepisy rowerowe wyróżniają dwa typy ścieżek dedykowanych rowerzystom. Droga rowerowa to część infrastruktury wydzielona konstrukcyjnie lub za pomocą ograniczników bezpieczeństwa (słupki, ogrodzenia, znaki), a pas rowerowy to wyodrębniona (np. malowaną linią) i oznakowana część jezdni, prowadząca w jednym kierunku.

Rowerzyści mogą poruszać się także drogami publicznymi. Zakaz jazdy na rowerze obowiązuje jedynie na drogach ekspresowych, autostradach i tych jezdniach, wzdłuż których poprowadzono dedykowaną jednośladom trasę, zmierzającą w tym samym kierunku, w którym jedzie rowerzysta. Jeśli taka istnieje – jest obowiązek korzystania z niej.

Rzecz jasna trzeba też zwracać uwagę na znaki drogowe dla rowerzystów, w tym B-9, czyli zakaz wjazdu rowerów, który dodatkowo może ograniczyć przestrzeń dostępną dla jednośladów.

W przepisach możemy natknąć się też na pojęcie śluzy rowerowej. Jest to oznakowane miejsce przed skrzyżowaniem, często malowane na czerwono, przeznaczone do zatrzymania rowerów przed ustąpieniem pierwszeństwa. W Polsce to dość rzadkie rozwiązanie, ale możemy na nie natrafić w niektórych większych aglomeracjach. Spotkamy się z nim za granicą, w miastach stawiających na ruch rowerowy, np. w Pekinie, Groningen czy Kopenhadze.

Należy pamiętać również o tym, że ruch prawostronny obowiązuje wszystkie pojazdy, dlatego rowerzysta zobowiązany jest jeździć poboczem, a jeśli się ono do tego nie nadaje (lub go nie ma), to możliwie blisko prawej krawędzi jezdni.

Czy można jeździć rowerem po chodniku? W większości przypadków nie…

Jaki jest najbardziej kontrowersyjny i najczęściej łamany przepis? Najprawdopodobniej jazda po chodniku na rowerze. Choć w 2022 roku przeprowadzono pod pewnymi względami daleko idące zmiany dotyczące kodeksu drogowego, to jednak w tej kwestii nie zmieniono niczego, a chodnik pozostał przestrzenią zarezerwowaną dla pieszych.

Czy można jeździć rowerem po chodniku? Prosta odpowiedź brzmi – nie, ponieważ należy poruszać się specjalnie wyznaczoną drogą dla rowerów, a jeśli takiej nie ma, to jezdnią. Wjazd na chodnik stanowi wykroczenie, za które grozi mandat w wysokości 200 zł. Istnieją jednak okoliczności pozwalające na odstąpienie od tej zasady.

Chodnik może służyć najmłodszym rowerzystom (do lat 10) oraz ich opiekunom. Bez małego dziecka pod opieką, rowerzysta na chodniku może się znaleźć wyłączenie wtedy, jeśli mamy do czynienia z jezdnią, na której nie ma drogi, ani pasa dla rowerów, auta mogą tam zgodnie ze znakami jeździć  z prędkością powyżej 50 km/h, a chodnik ma co najmniej 2 m szerokości.

Innym wyjątkiem są niesprzyjające warunki atmosferyczne. Ekstremalnie niekorzystna dla kolarzy pogoda – gęsta mgła, gołoledź, śnieg, intensywny deszcz lub silny wiatr – zwalnia z obowiązku poruszania się jezdnią.

Jeżeli rowerzysta legalnie porusza się chodnikiem, to musi pamiętać, że znajduje się tam na specjalnych zasadach, co oznacza, że musi poruszać się z prędkością zbliżoną do pieszego, ustępować pierwszeństwo oraz nie blokować ruchu.

Czy kask rowerowy jest obowiązkowy?

W Polsce podczas jazdy na rowerze nie trzeba mieć na głowie kasku. 

Nieobowiązkowy, ale zalecany!

Jednak każdy rozsądny kolarz wie, że chęć zadbania o własne bezpieczeństwo, a nie strach przed mandatem, skłania do zakładania tego elementu wyposażenia przed wyjściem na przejażdżkę. Dotyczy to nie tylko dynamicznych treningów, ale także nieśpiesznych wycieczek przez miasto.

Rowerzysta na drodze z osłonięta głową jest znacznie bezpieczniejszy. Na co dzień dochodzi do wielu incydentów, w których kaski rowerowe znacząco łagodzą skutki niebezpiecznych upadków, albo wręcz chronią życie. Trzeba pamiętać, że cykliści należą do grupy silnie narażonej na urazy głowy.

Od strony prawnej sytuacja ma się podobnie w kwestii akcesoriów odbijających światło i odblasków. Nie ma przepisów nakazujących noszenie kamizelek odblaskowych, ale gdy jedziemy po zmroku nieoświetloną drogą, lepiej zachować wszelkie środki ostrożności. Odblaskowa kamizelka znacznie zwiększa szansę na to, że w odpowiednim momencie zostaniemy zauważeni przez kierowcę.

Przejazd rowerem przez pasy – surowo wzbroniony!

Bez względu na okoliczności, kolarz nie może przejechać przez przejście dla pieszych. Przekroczenie jezdni jest dozwolone wyłącznie po osobno oznakowanym przejeździe rowerowym. 

Co więcej, nawet na wyznaczonych przejazdach rowerzyści nie mają bezwarunkowo zapewnionego pierwszeństwa. Obowiązuje ono jeżeli tak określają znaki w danym miejscu (np. samochód skręca na skrzyżowaniu i przecina drogę dla rowerów, na której obowiązywało pierwszeństwo) albo rowerzysta już znajduje się na przejeździe. 

Warto podchodzić do tej kwestii zdroworozsądkowo (zasada ograniczonego zaufania), ponieważ wielu kierowców ignoruje pierwszeństwo rowerzystów (nawet jeśli w danej sytuacji ma je rowerzysta) lub nie spodziewa się ich szybkiego wjazdu. Oprócz tego przejazdy bywają słabo oświetlone i oznakowane, a czyjaś pomyłka nie powinna nas kosztować zdrowia lub życia.

Podsumowując, rowerzysta na przejściu dla pieszych musi zamienić się w pieszego, czyli przeprowadzić swoje dwa kółka. Natomiast przed wjazdem na specjalnie oznaczony przejazd powinien upewnić się, że ma pierwszeństwo, a dopiero następnie przekroczyć jezdnię. Dla własnego bezpieczeństwa radzimy zawsze nawiązać kontakt wzrokowy z kierowcą, który zgodnie z przepisami powinien ustąpić kolarzowi pierwszeństwa.

Czy można jechać ulicą, gdy obok jest droga dla rowerów?

Zgodnie z regulacjami, rowerzyści mają obowiązek jeździć drogami im dedykowanymi, jeśli te prowadzą zgodnie z obranym kierunkiem jazdy. W idealnych warunkach ta zasada byłaby wystarczająca, ale co, jeśli poruszamy się jezdnią tylko chwilowo (do najbliższego skrętu), a od drogi rowerowej dzielą nas barierki, tramwaje i pozostałe pasy ruchu drogowego?

W 2016 roku warszawski Sąd Rejonowy wydał wyrok w sprawie rowerzysty jadącego prawą stroną trzypasmowej jezdni. Po drugiej stronie znajdowała się dwukierunkowa droga dla rowerów, z której ten nie skorzystał. Rowerzysta nie przyjął mandatu, tłumacząc swoją decyzję brakiem możliwości zjechania na drogę dla rowerów. Ten argument przesądził o jego wygranej. Cykliści mogą poruszać się jezdnią do najbliższego zjazdu lub dojazdu do przeciwległej drogi rowerowej, jeśli znaki nie stanowią inaczej.

Jazda w parach i kolumna rowerowa

Bywa, że na rowerową wycieczkę lub trening wybieramy się w towarzystwie drugiej osoby. Warto wówczas zdawać sobie sprawę z tego, jak można poruszać się po drogach w duecie. Przepisy rowerowe zezwalają na jazdę rowerem obok siebie, jeśli nie stwarza to zagrożenia w ruchu. Jeśli jedziecie w parze, w sytuacji awaryjnej obie osoby powinny jak najszybciej wrócić do jazdy przy prawej krawędzi jezdni.

Natomiast jeśli poruszacie się większą grupą, możecie zorganizować się w tzw. kolumnę rowerową. Zgodnie z przepisami, może ona zawierać do 15 jednośladów. Jeśli jest Was więcej, powinniście podzielić się na kilka takich grup. Między nimi trzeba pozostawić minimum 200 m odstępu, aby samochody mogły je bezpiecznie wyprzedzać. Poza tym kolumnę obowiązują identyczne przepisy, jak wszystkich uczestników ruchu.

Czy kierujący rowerem może wyprzedzać jadące powoli pojazdy z ich prawej strony?

Tak, co oznacza, że rowerzysta może legalnie wyprzedzać samochody stojące w korku. Warto pamiętać o tym, że przepisy tego dotyczące zmieniły się w 2011 roku, dlatego część kierowców – niestety –błędnie sądzi, że jest to manewr zabroniony.

Istnieją jednak pewne ograniczenia, nie wolno wyprzedzać rowerem innych pojazdów na skrzyżowaniach oraz przejściach dla pieszych. Zabrania się także przejazdu z prawej strony pojazdów uprzywilejowanych, ustępujących pierwszeństwa lub sygnalizujących zamiar skrętu.

Kto ma pierwszeństwo na ścieżce rowerowej pieszy czy rowerzysta?

Pieszy chcący przekroczyć drogę dla rowerów musi ustąpić pierwszeństwa, jeśli jest to miejsce określane jako przejście sugerowane, czyli takie, które nie jest oznaczonym przejściem dla pieszych. Ma natomiast pierwszeństwo nad rowerzystami jeżeli zamierza przekroczyć DDR w miejscu specjalnie do tego przeznaczonym, a więc na przejściu dla pieszych.

Więcej wątpliwości budzi natomiast kwestia relacji pomiędzy pieszymi oraz rowerzystami na trasach przez nich bezpośrednio współdzielonych, czyli na drogach-pieszo rowerowych. W tym wypadku:

• Jeżeli kompilowany znak C-16/C-13 jest rozdzielony kreską poziomą, to ruch jest współdzielony na całej powierzchni, a pieszy ma pierwszeństwo.
• Jeżeli kompilowany znak C-16/C-13 jest rozdzielony kreską pionową, to ruch pieszy i rowerowych odbywa się po wyznaczonych stronach drogi (po prawej rowerzysta, po lewej pieszy lub odwrotnie). Jeżeli obie części się w przecinają, to pieszy ma pierwszeństwo nad rowerem.

Dzieci poniżej 10 roku życia nie powinny jechać drogą rowerową, lecz chodnikiem!

Zasady obowiązujące rowerzystów – za co jeszcze będzie można dostać wysoki mandat w 2023 roku?

Mało osób zdaje sobie sprawę, że prawo szczegółowo opisuje także sposoby, w jakie rowerzysta może korzystać ze swojego jednośladu. Jadąc, musimy mieć nogi cały czas na pedałach. Kierownicę trzeba trzymać przynajmniej jedną ręką. Nie wolno jednocześnie rozmawiać przez telefon, chyba że mamy do tego specjalny zestaw słuchawkowy. Można natomiast słuchać muzyki na rowerze.

Korzystając z roweru, trzeba być całkowicie trzeźwym. Podobnie jak kierowca samochodu, rowerzysta nie może być po spożyciu napoju wyskokowego lub innego środka o podobnym działaniu. Należy pamiętać, że jazda rowerem po alkoholu to zagrożenie dla wszystkich uczestników ruchu drogowego.

Zgodnie z regulacjami wprowadzonymi w 2022 roku kara za jazdę pod wpływem alkoholu będzie zdecydowanie wyższa. Nic się zapowiada ponownej zmiany w stawek w 2023 roku, ale kary są na tyle wygórowane, że sama myśl o ich otrzymaniu powinna zniechęcić od jakichkolwiek jazd po spożyciu alkoholu.

Prawo wyróżnia stan po użyciu (0,2 – 0,5 promila) i stan nietrzeźwości (0,5 promila i więcej). W pierwszym wypadku, oprócz mandatu, rowerzyście grozi do 14 dni aresztu lub grzywna do 5000 zł. W drugim wypadku areszt może się przedłużyć nawet do miesiąca, ale nie zmienia się maksymalna kwota uznaniowej grzywny. Ponadto sąd może nałożyć na winnego zakaz prowadzenia pojazdów innych niż mechaniczne na okres od 6 miesięcy do 3 lat.

Regulacjom związanym z obowiązkowym wyposażeniem jednośladu oraz ewentualnym mandatem za niehomologowany rower elektryczny poświęciliśmy osobne artykuły. W skrócie: każdy zwykły model powinien mieć komplet oświetlenia, sprawne hamulce i dzwonek, a wersja elektryczna także silnik o maksymalnej mocy 250W i z odcięciem wspomagania przy 25 km/h.

Przepisy dotyczące oświetlenia rowerowego w Polsce i Europie